Mijn eerste ‘startup’ begon ik toen ik vijftien was. Ik had het geluk dat mijn 11 jaar oudere broer aannemer was en mij al jong een beetje had leren schilderen. Toen ik de professionele schilders aan het werk zag in het pleeggezin waar ik woonde, vertelde dat ik dat ook wel kon. Na de derde slaapkamer geschildert te hebben, ging het woord rond in de buurt en was ik huisschilder.
Binnen een half jaar kon ik bij elke klus vier vriendjes inhuren en samen verdienden we meer dan al onze andere vriendje. Een jaar later had ik een inkomen waar zelfs mijn pleeg-ouders jaloers op konden zijn. Op mijn eenentwintigste was mijn tweede startup een reclamebureau. Binnen vier jaar werkten we voor de allergrootste internationale A-merken zoals Packard Bell en Samsung, en 2 jaar later stond het eerste miljoen op mijn bankrekening.
Klinkt als knap ondernemerschap, toch? Maar eerlijk gezegd heeft dat er weinig mee te maken. De grootste factor in mijn zakelijk succes was geluk. En dat geldt niet alleen voor mij. Als je de statistieken bekijkt, zie je dat geluk een cruciale rol speelt in het succes van vrijwel elke ondernemer.
Egocentric Bias: Waarom We Denken dat Ons Succes Alleen van Ons Afkomstig Is
Wanneer je aan een startup begint, lijkt het logisch om jezelf alle eer te geven voor de successen die je behaalt. Je weet immers hoeveel uren je hebt geïnvesteerd, welke risico’s je hebt genomen en hoe hard je hebt gewerkt om jouw visie te realiseren. Maar hier speelt een interessante psychologische valkuil: egocentric bias. Dit fenomeen zorgt ervoor dat we onze eigen inspanningen overschatten en de rol van anderen – of zelfs geluk – onderschatten.
Een veelzeggend voorbeeld hiervan is onderzoek naar samenwerkingen. Wanneer auteurs van wetenschappelijke papers wordt gevraagd hoeveel procent van het werk zij zelf hebben gedaan, is het totaal van alle ondervraagden die aan de paper gewerkt hebben gemiddeld 140%. Dit betekent dat iedereen zichzelf meer credits geeft dan statistisch mogelijk is.
Een soortgelijk patroon zie je bij stellen: als je hen vraagt hoeveel procent van het huishouden zij voor hun rekening nemen, komen de percentages vrijwel altijd boven de 100% uit.
Deze bias is niet per se gebaseerd op arrogantie, maar eerder op hoe we onze eigen ervaringen verwerken. We zijn ons volledig bewust van al het werk dat we zelf doen, omdat we het ervaren en herinneren. De inspanningen van anderen, of de invloed van externe factoren zoals geluk, worden vaak onbewust genegeerd. Dit verklaart waarom mensen in startups geneigd zijn te denken dat hun succes puur te danken is aan hun doorzettingsvermogen of talent.
In werkelijkheid speelt geluk dus een veel grotere rol dan velen willen toegeven. Denk bijvoorbeeld aan het hebben van de juiste connecties, toevallige kansen die zich voordoen of simpelweg het geboren zijn in een land waar ondernemerschap wordt gestimuleerd.
Egocentric bias kan ervoor zorgen dat je deze cruciale elementen over het hoofd ziet, wat niet alleen je perspectief kan vertekenen maar ook de manier waarop je successen waardeert en anderen helpt.
De Rol van Geluk in het Succes van Startups
Hoewel doorzettingsvermogen, innovatie en slim ondernemerschap belangrijke pijlers zijn voor het opbouwen van een succesvolle startup, speelt geluk meestal de voornaamste cruciale – en vaak onderschatte – rol.
Neem bijvoorbeeld professionele ijshockeyspelers. Onderzoek laat zien dat 40% van de spelers in topcompetities geboren is in de eerste drie maanden van het jaar, terwijl slechts 10% in de laatste drie maanden is geboren. Waarom?
Het heeft te maken met de zogenaamde cutoff-datum voor jeugdhockeyteams, die in de US vaak op 1 januari valt. Kinderen geboren in januari zijn vaak ouder, groter en sterker dan hun jongere teamgenoten en krijgen daardoor meer speeltijd, betere coaching en meer kansen om hun vaardigheden te ontwikkelen. Dit voordeel stapelt zich jaar na jaar op.
Dit principe, ook wel bekend als het Matteüs-effect ("Wie heeft, zal gegeven worden"), geldt ook in de wereld van startups. Je kunt nog zo getalenteerd en hardwerkend zijn, maar soms is een toevallige ontmoeting, een kansrijke markt of simpelweg geboren worden in de juiste tijd en plaats voldoende om een doorslaggevend voordeel te krijgen.
Denk aan ondernemers die in een welvarend land starten: ze profiteren van een stabiele infrastructuur, toegang tot kapitaal en een cultuur die ondernemerschap waardeert.
Zonder deze geluksfactoren zouden veel startups nooit uit de startblokken komen.
Toch realiseren we ons vaak niet hoe groot de invloed van geluk is. Het succes van een startup wordt vaak toegewezen aan de visie en vaardigheden van de oprichter, terwijl de context en toevallige gebeurtenissen even bepalend kunnen zijn.
Door de rol van geluk te erkennen, krijgen we niet alleen een realistischer beeld van succes, maar ontwikkelen we ook meer dankbaarheid en nederigheid in ons ondernemerschap.
Waarom We Ons Geluk Onderschatten
Een belangrijke reden waarom ondernemers de invloed van geluk vaak negeren, ligt in hoe onze hersenen werken. Geluk is per definitie iets dat buiten onze controle valt en daardoor niet actief wordt opgeslagen in onze herinneringen.
Wat we wél onthouden, zijn de lange nachten, de moeilijke beslissingen en de creatieve oplossingen die we zelf hebben bedacht. Dit zorgt ervoor dat we ons eigen aandeel in succes overschatten en de impact van toevallige gebeurtenissen onderschatten.
Denk bijvoorbeeld aan de oprichter van een startup die een grote investeerder binnenhaalt. Hij zal zich vooral herinneren hoe hij een overtuigende pitch gaf, niet dat de investeerder toevallig op dat moment op zoek was naar precies dat soort bedrijf.
Deze blinde vlek voor geluk is niet uniek voor ondernemers. Professionele atleten, zakenmensen en zelfs politici maken dezelfde fout. Ze zien zichzelf als de architect van hun eigen succes en vergeten de rol van externe factoren.
Dit is problematisch omdat het niet alleen leidt tot een vertekend zelfbeeld, maar ook tot een gebrek aan empathie voor anderen. Ondernemers die geloven dat hun succes volledig te danken is aan hun eigen inspanningen, zijn minder geneigd om anderen te helpen of om eerlijk te erkennen hoeveel geluk zij onderweg hebben gehad.
In de wereld van startups kan dit betekenen dat kansen ongelijk worden verdeeld en dat beginnende ondernemers met minder middelen of connecties nauwelijks een eerlijke kans krijgen.
Geluk speelt niet alleen een rol bij succes, maar ook bij falen. Wie succes uitsluitend toeschrijft aan eigen inspanningen, zal geneigd zijn om mislukkingen volledig op zichzelf te betrekken.
Geluk en De Samenstelling van Succes
Een van de meest intrigerende inzichten over geluk is hoe kleine voordelen, wanneer ze zich opstapelen, een grote impact kunnen hebben. Neem bijvoorbeeld een startup in een competitieve markt. Het succes van zo’n onderneming lijkt vaak het resultaat van briljante strategieën of unieke ideeën, maar in werkelijkheid spelen kleine, toevallige voordelen vaak een doorslaggevende rol. Dit fenomeen wordt ook wel het compounding effect genoemd: kleine voordelen leiden tot grotere kansen, die zich vervolgens blijven vermenigvuldigen.
Een treffend voorbeeld hiervan is te zien in de wereld van topsport. Zoals eerder genoemd, hebben ijshockeyspelers met een vroege geboortedatum een aanzienlijk voordeel doordat ze sterker en fysiek verder ontwikkeld zijn dan hun jongere teamgenoten. Dit verschil, hoe klein ook, leidt tot meer speeltijd, betere coaching en uiteindelijk een grotere kans om in professionele competities terecht te komen. Bij startups werkt dit vergelijkbaar. Een vroege toegang tot een investeerder, een onverwachte marktopening of simpelweg de juiste mentor ontmoeten kan een startup het zetje geven dat leidt tot langdurig succes.
Dit idee wordt nog duidelijker wanneer je kijkt naar extreem competitieve selecties, zoals bij NASA-astronauten. Onderzoek toont aan dat zelfs als geluk maar 5% van de selectie beïnvloedt, dit genoeg is om de meeste geselecteerde kandidaten te vervangen door anderen als die factor zou worden uitgesloten. In een wereld waar duizenden startups strijden om schaarse investeringen, is het verschil tussen falen en slagen soms niet meer dan een klein beetje geluk.
Geluk Erkennen Maakt Je Sterker
Het ironische aan geluk in startups is dat het negeren ervan soms juist helpt om succes te behalen. Veel ondernemers geloven dat ze volledig in controle zijn over hun eigen lot, en deze overtuiging drijft hen om harder te werken, meer risico’s te nemen en vastberaden door te zetten. Maar deze "nuttige illusie" heeft een keerzijde: wanneer succes eenmaal bereikt is, kunnen ondernemers vergeten hoeveel geluk daarbij betrokken was. Dit leidt tot een gevoel van zelfgenoegzaamheid en minder bereidheid om anderen te helpen of terug te geven aan de gemeenschap die hen heeft ondersteund.
Het erkennen van geluk heeft echter onverwachte voordelen. Onderzoek toont aan dat mensen die zich bewust zijn van de rol van externe factoren in hun succes, over het algemeen aardiger en genereuzer worden gevonden. Ze zijn meer geneigd om anderen te helpen en dankbaarheid te tonen voor de kansen die zij hebben gekregen.
Dit geldt ook in het bedrijfsleven: ondernemers die eerlijk zijn over hun geluksfactor worden vaak gezien als inspirerende leiders en bouwen sterkere relaties op met klanten, investeerders en collega’s.
Bovendien kan het bewustzijn van geluk je gelukkiger maken. Door te erkennen dat succes niet alleen aan jezelf te danken is, ontstaat er ruimte voor nederigheid en dankbaarheid. Dit helpt niet alleen om te relativeren, maar versterkt ook je motivatie om anderen dezelfde kansen te bieden. Een succesvolle ondernemer weet dat geluk een groot deel van het verhaal is – en gebruikt dat inzicht om kansen te creëren voor anderen.
10 Voorbeelden van succesvolle ondernemers met (veel) geluk
Hoewel je het succes van een aantal ondernemers ook toe kunt schrijven aan hun visie en inzicht, kun je ook beargumenteren dat hun geluksfactor de doorslag gaf. Oordeel zelf:
Steve Jobs en Steve Wozniak: Het ontstaan van Apple begon met een toevallige ontmoeting via een gemeenschappelijke vriend. Zonder die verbinding was Apple wellicht nooit begonnen.
Zoom tijdens de COVID-19-pandemie: Hoewel het platform al jarenlang bestond, explodeerde het succes door de toevallige timing van de pandemie, die de vraag naar videoconferentie-apps deed stijgen.
Tesla in Californië: Het beleid van Californië om elektrische voertuigen te ondersteunen met subsidies speelde een grote rol in Tesla’s vroege succes.
YouTube: De oprichters wilden eerst een videodatingplatform maken. Toevallig ontdekten ze dat de technologie voor bredere toepassingen veel meer vraag had, wat het begin werd van het grootste videoplatform ter wereld.
Post-it Notes (3M): De beroemde Post-it werd ontdekt toen een wetenschapper bij 3M per ongeluk een lijm ontwikkelde die niet goed plakte.
Klittenband: Het idee voor klittenband kwam toen de uitvinder, George de Mestral, toevallig klitten (zaadjes) aan zijn kleding ontdekte na een wandeling. Hij onderzocht de structuur onder een microscoop en vond de inspiratie.
Oprah en Dr. Phil: Dr. Phil’s carrière explodeerde dankzij de vele optredens in The Oprah Winfrey Show. Zonder Oprah’s platform zou zijn succes als mediapersoonlijkheid veel langer hebben geduurd of misschien nooit zijn gebeurd.
Uber tijdens economische crisis: Uber ontstond tijdens de economische recessie van 2008, toen veel mensen op zoek waren naar flexibele banen. Hierdoor vond het platform gemakkelijk chauffeurs die graag wilden bijverdienen.
Google: Larry Page en Sergey Brin ontmoetten elkaar bij toeval toen Brin was aangewezen om Page rond te leiden op de universiteit. Zonder die ontmoeting had Google misschien nooit bestaan.
IKEA: Het bedrijf profiteerde van de Zweedse cultuur van minimalisme en betaalbaarheid, wat hun producten wereldwijd aantrekkelijk maakte.
Ik zeg hiermee niet dat ze alleen dankzij geluk succesvol werden, maar de kans is groot dat zonder hun geluk, we nooit van de onderneming of ondernemers gehoord zouden hebben.
Comments