Een oude klasgenoot van mij, die ik voor het gemak Gerard noem, leidt een zeer succesvol bedrijf. Hoewel zijn rol als oprichter en leider vaak vereist dat hij voor zowel kleine als grote groepen spreekt, krijgt hij al knikkende knieën bij alleen al de gedachte. Het lijkt paradoxaal, want Gerard is een expert in zijn vakgebied en in één-op-één gesprekken is hij heel spraakzaam. Helaas is dit iets wat ik vaker – en niet alleen bij leiders – tegenkom en absoluut te verhelpen is.
Waarom durven mensen niet te spreken voor publiek?
Naar mijn mening kan Iedereen leren spreken voor publiek. Dat kan door het aanleren van trucjes zoals leren om verhalend te vertellen, maar effectiever is vaak om te ontdekken wat je tegenhoud. Welke overtuiging ligt achter je angst ten grondslag en wanneer en hoe heb je die overtuiging aangeleerd? Daarnaast is er bijna altijd spraken van te weinig eigenwaarde.
Gerard sprak zelf over te weinig zelfvertrouwen, maar dat idee kon ik hem gelukkig al snel uit zijn hoofd praten. Laat ik het uitleggen.
Het verschil tussen eigenwaarde en zelfvertrouwen
Hoewel de termen zelfvertrouwen en eigenwaarde vaak door elkaar worden gebruikt, vertegenwoordigen ze twee fundamenteel verschillende begrippen:
Zelfvertrouwen draait om het geloof in je capaciteiten om bepaalde taken uit te voeren of uitdagingen aan te gaan. Dit is afhankelijk van de situatie en kan per omstandigheid verschillen. Zo kan iemand bijvoorbeeld vol vertrouwen zijn als muzikant, maar minder zekerheid voelen op sportief vlak.
Eigenwaarde daarentegen reflecteert de waarde die je aan jezelf toekent. Het gaat over een diepgaand gevoel van respect en liefde voor jezelf, onafhankelijk van je prestaties of erkenning van buitenaf. Mensen met een sterke eigenwaarde geloven in hun fundamentele waarde als individu, ongeacht hun vaardigheden of successen.
Wanneer iemand zegt dat hij of zij weinig zelfvertrouwen heeft, gaat het vaak eigenlijk over eigenwaarde. Deze persoon heeft bijvoorbeeld wel het vertrouwen om af te wassen, auto te rijden, het huis te poetsen of zich aan te kleden. Dit zijn basale voorbeelden die aantonen dat er intrinsiek genoeg vertrouwen aanwezig is om tal van taken uit te voeren. Natuurlijk kan niemand overal vertrouwen in hebben. Bijvoorbeeld, ikzelf kan vliegen, maar laat mij niet een straaljager besturen – dat zou desastreus eindigen.
Individuen met een hoge eigenwaarde zijn doorgaans moediger. Ze zouden niet impulsief een straaljager instappen, maar zouden zonder schaamte op een podium durven te staan, ongeacht of ze bekwaam zijn in spreken of niet.
Hoe helpt eigenwaarde bij spreken voor publiek?
Eigenwaarde richt zich op zelfliefde, ongeacht je bekwaamheden. Hierbij is er geen ruimte voor waardeoordelen. Wanneer we acties beoordelen vanuit het perspectief van zelfvertrouwen, hebben we de neiging om ze te evalueren; we beschouwen iets als goed, slecht of ergens daartussenin.
Dit perspectief heeft zeker zijn voordelen, omdat het ons kan weerhouden van het ondernemen van acties waar we niet bekwaam in zijn of die zelfs gevaarlijk kunnen zijn. Denk opnieuw aan het impulsief besturen van een straaljager.
Wanneer we echter door de lens van eigenwaarde kijken – en ervan uitgaan dat die ruimschoots aanwezig is – zijn we niet geneigd tot oordelen. We leven in het moment, genieten van de activiteit, zonder te piekeren over prestaties. Het gaat om het ‘zijn’ en jezelf toestaan in dat moment te leven.
Eigenwaarde impliceert dat je er mag zijn, volledig en helemaal, ongeacht wat anderen van je denken.
Neem het voorbeeld van een moeder en haar kind. Stel je een kind voor dat enthousiast, maar behoorlijk vals, een liedje zingt en zich ondertussen uitleeft met een kleurrijke tekening. Als het kind trots vraagt: “Mooi hè, mama?”, oordeelt de moeder niet over de kwaliteit van het gezang of de tekening. Ze kijkt met liefde naar haar kind en ziet zijn of haar schoonheid en vreugde, ongeacht de prestaties.
Eigenwaarde, authenticiteit en het spreken voor een publiek
Hoewel er talloze technieken en trucjes zijn die je kunt – en misschien wel moet – aanleren om effectief en empathisch voor een publiek te spreken, is het de authenticiteit die vaak het verschil maakt. Trucjes op zichzelf maken je namelijk nog niet authentiek. Authenticiteit is diep verankerd in eigenwaarde; het volledig en onbevangen jezelf durven zijn.
Het is vaak aangenamer om te luisteren naar iemand die misschien wat stottert en af en toe zijn of haar tekst vergeet, dan naar iemand die puur en alleen een reeks technieken en trucjes opdreunt. Authentiek zijn betekent dat je je menselijkheid toont, wat vaak veel meer resoneert bij een publiek dan perfectie.
Zeker als je weinig eigenwaarde hebt is het eenvoudig om je eigenwaarde te verliezen door jezelf vragen te stellen zoals:
Ben ik interesant genoeg?
Doe ik het wel goed?
Zeg ik wel de juiste dingen?
Begrijpt het publiek mij wel?
Kom ik wel goed over?
Vinden ze me wel sympathiek?
Wat als ik een cruciale fout maak?
Wat denken ze van mijn uiterlijk of kledingkeuze?
Zullen ze mijn mening respecteren?
Heb ik wel voldoende kennis over dit onderwerp?
Wat als ze het niet eens zijn met wat ik zeg?
Ben ik wel de juiste persoon om hierover te spreken?
Zijn anderen hier niet veel beter in?
Zal mijn boodschap wel blijven hangen bij het publiek?
etc
Het stellen van dergelijke vragen kan leiden tot onzekerheid, en daarom het is belangrijk om te onthouden dat iedere spreker uniek is en zijn of haar eigen waarde heeft. Door je te focussen op je eigen authenticiteit en dus oprechtheid kun je echt een connectie maken met je publiek.
Het gaat er niet zozeer om dat je stopt met het stellen van deze vragen. Waar het écht om draait, is het versterken van je eigenwaarde. Wanneer je een sterke eigenwaarde hebt, verliezen deze vragen hun relevantie en belang.
De kracht van kwetsbaarheid bij het spreken voor publiek
Eén aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien bij spreken in het openbaar, is de kracht van kwetsbaarheid. Wanneer we denken aan effectieve sprekers, beelden we ons vaak individuen in die met zelfverzekerdheid en autoriteit spreken. Maar in werkelijkheid zijn het vaak de momenten van oprechte kwetsbaarheid die het meeste resoneren bij een publiek en charismatisch overkomen.
Door jezelf te tonen, met je angsten, onzekerheden en ware emoties, creëer je een band van vertrouwen met je publiek. Ze zien geen onfeilbare expert, maar een echt mens. Dat menselijke element kan de inhoud van je boodschap versterken. Dat komt omdat mensen zich eerder verbonden voelen met anderen die gelijke ervaringen en gevoelens delen.
Gerard, bijvoorbeeld, zou zijn angst voor het spreken in het openbaar kunnen gebruiken als een kracht. Door openlijk te delen dat hij nerveus is of door een persoonlijk verhaal te vertellen over een eerdere spreekervaring, zou hij empathie kunnen wekken bij zijn publiek. Die eerlijkheid kan hem authentieker en benaderbaar maken, waardoor zijn boodschap krachtiger overkomt.
Uiteindelijk is de sleutel tot effectief spreken voor publiek niet het vermijden van onze zwakheden, maar het omarmen ervan. In combinatie met een sterke eigenwaarde en een authentieke presentatie kan het tonen van kwetsbaarheid een krachtig hulpmiddel zijn in de gereedschapskist van elke spreker.
De kracht van voorbereiding bij het spreken voor publiek
Er gaat niets boven het belang van voorbereiding bij spreken in het openbaar. Laat mij een persoonlijke ervaring delen om dit te illustreren.
Een bevriende ondernemer, voor wie ik steevast speeches schreef en die ik coachte in publiek spreken, kon plotseling niet aanwezig zijn bij een prijsuitreiking voor beste reclame campagne van het jaar waarvoor hij was uitgenodigd. Aangezien ik als strateeg en marketeer ook zijn campagnes had verzorgd, verzocht hij mij om namens hem op te treden. Zonder specifieke voorbereiding, maar met een overvloed aan zelfvertrouwen, ging ik akkoord.
Daar stond ik dan, in een zaal gevuld met meer dan 100 collega-vakgenoten. De ene na de andere prijs werd uitgereikt. Tot mijn ontzetting werd onze onderneming overgeslagen. Desondanks werd er van mij verwacht om een toespraak van tien minuten te houden. In de vijftien minuten die mij resteerde, vroeg ik me af wat ik zou kunnen zeggen terwijl we buiten de prijzen waren gevallen. Had ik me maar beter voorbereid!
Ik besloot te leunen op mijn eigenwaarde, de technieken die ik kende en mijn uitgebreide kennis van de onderneming. Dit bleek een fout te zijn. Met een veel te grote overmaat aan bravoure nam ik het woord, maar ook mijn speech was onsamenhangend en sloeg totaal niet aan bij het publiek.
Het ongemak was voelbaar. Zowel voor mij als voor de aanwezigen in de zaal. Binnen enkele minuten begonnen mijn knieën te knikken en mijn stem te trillen. Na drie minuten besloot ik de handdoek in de ring te gooien en het podium te verlaten. Een vernederend moment ten overstaan van vele vakgenoten. Maar verder gaan zou alleen maar meer schade aanrichten.
De les? Zelfs het beste paard loopt wel eens van stal, dat is onderdeel van iets doen. Maar dat is niet het belangrijkste punt wat ik wil maken. Onderschat nooit het belang van voorbereiding, zelfs als je denkt dat je alle trucjes kent en over voldoende eigenwaarde beschikt.
Hoe ontwikkel je meer eigenwaarde?
Dit artikel zou te lang worden om daar heel uitgebreid op in te gaan. Eigenwaarde is namelijk een complex begrip, dat invloed heeft op vele facetten van ons leven. Terwijl boeken en artikelen zoals deze waardevolle inzichten kunnen bieden, schieten ze vaak tekort in het bieden van een gepersonaliseerde benadering. Hierin kan coaching een cruciale rol spelen.
Als kind bezaten velen van ons een onbevangen vorm van eigenwaarde. Er was een tijd waarin we onszelf zagen zonder oordeel, zonder de ballast van negatieve zelfpraatjes. Door de jaren heen zijn velen van ons echter gaan geloven in beperkende overtuigingen over onszelf. Eén van de effectieve coaching techniek is het herbeleven van die momenten en het ontrafelen van de verhalen die we onszelf vertellen.
Een fundamentele verschuiving in perspectief is ook belangrijk. Veel mensen concentreren zich voornamelijk op zelfvertrouwen, wat dus gericht is op onze mate van bekwaamheden en prestaties. Maar eigenwaarde gaat dieper. Het gaat over de intrinsieke waarde die we onszelf toekennen, ongeacht onze prestaties. Het verleggen van de focus van zelfvertrouwen naar zelfwaardering en zelfliefde kan een krachtige transformatie teweegbrengen.
Een coach een scala aan oefeningen en inzichten bieden die specifiek zijn afgestemd op het individu. Deze kunnen helpen om de eigenwaarde te versterken en een gezondere relatie met onszelf te ontwikkelen. Het versterken van de eigenwaarde is een reis, maar met de juiste begeleiding en inzet, is het een reis die leidt naar een vervullender en authentieker leven en eenvoudiger en met plezier kunnen spreken voor publiek.
