Een paar decennia geleden, toen ik nogal een puinhoop van mijn eigen onderneming had gemaakt, vroeg mijn coach of ik openstond voor een weerbaarheidstraining. Ik was niet bekend met het concept en dacht aanvankelijk dat het iets was om te voorkomen dat je ziek zou worden. Maar, zo legde hij uit, weerbaarheid gaat niet alleen over het voorkomen van ziekte, maar vooral over hoe je omgaat met tegenslagen.
Lichtelijk gepikeerd, zoals wel vaker minder weerbare mensen kunnen zijn, vroeg ik me af waarom hij juist deze cursus aanraadde voor mij. Ik had immers zowel privé als zakelijk al de nodige tegenslagen overleefd! Gelukkig heb ik me laten overhalen en sindsdien heb ik geleerd dat weerbaarheid niet zozeer gaat over óf je tegenslagen overleeft, maar hóe je omgaat met die tegenslagen.
Wat zijn tegenslagen waar we bijna allemaal mee te maken krijgen?
Tegenslagen zijn onvermijdelijk in het leven en komen in allerlei soorten en maten. De beroemde schrijver Mark Twain merkte ooit op: "Ik heb zoveel tegenslagen meegemaakt in mijn leven, en sommige waren nog echt ook." Hiermee doelde hij op het feit dat sommige tegenslagen verzonnen zijn of in het moment als verschrikkelijk worden ervaren, maar achteraf gezien een zegen blijken te zijn.
Neem bijvoorbeeld die ex waarvan je zoveel liefdesverdriet had, maar die achteraf gezien eigenlijk niet de moeite waard was, zeker nu je zo gelukkig bent met je nieuwe partner en je hebt ervaren hoe een relatie echt fijn kan zijn. Of denk aan dat onverwachte ontslag dat je aanvankelijk in paniek bracht omdat je niet wist of je snel een nieuwe baan zou vinden. Nu je eenmaal ergens anders werkt, blijkt het werk niet alleen leuker, je verdient ook nog eens meer!
Tegenslagen die bij het leven horen
Tegenslagen zijn inherent aan het leven. Denk hierbij aan gebeurtenissen zoals het overlijden van een dierbare, een relatiebreuk, verlies van een baan, een ongeluk dat mogelijk blijvend letsel veroorzaakt, een ernstige ziekte, maar ook aan inbraak, diefstal, het verlies van iets waardevols of financiële problemen. Dit zijn allemaal tegenslagen die ons vroeg of laat kunnen treffen en waar we moeten leren om ermee om te gaan.
De meesten van ons leren al op jonge leeftijd - ook zonder weerbaarheidstraining - hoe we met tegenslagen om moeten gaan, maar toch blijkt dat de ene persoon hier effectiever mee omgaat dan de ander. Waarom dit verschil in aanpak bestaat, zal ik later in dit artikel toelichten. Neem bijvoorbeeld mijn stiefzoontje: hij kon op zijn zesde al snoeihard met zijn fietsje vallen zonder een kik te geven, terwijl zijn vriendje, als die viel, wel tien minuten krijsend op de grond kon blijven liggen tot iemand hem kwam troosten.
Ongebruikelijke tegenslagen
Minder gebruikelijke, maar zeer ingrijpende tegenslagen zijn gebeurtenissen die ernstig trauma kunnen veroorzaken. Denk hierbij aan een aardbeving of brand die iemand zijn thuis kost, of aan extreem gewelddadige situaties zoals een verkrachting, ontvoering, gijzeling, of een gewapende overval in een winkel.
Gelukkig zullen de meeste mensen nooit met dergelijke extreme situaties te maken krijgen. Weerbaar zijn is in zulke gevallen vaak niet voldoende om deze tegenslagen te boven te komen. Na dergelijke traumatische gebeurtenissen is weerbaarheid coaching meestal niet voldoende en is er speciale zorg nodig om het trauma te kunnen verwerken.
Tegenslagen die geen tegenslagen hoeven te zijn
Veruit de belangrijkste categorie waarvoor mensen een weerbaarheidstraining kunnen gebruiken, zijn de situaties die eigenlijk helemaal geen tegenslag hoeven te zijn. Het gaat om alledaagse zaken die zowel privé als zakelijk op ons pad kunnen komen.
Privé kun je denken aan situaties zoals een lekke band hebben terwijl je ergens op tijd had moeten zijn, een vriend die niet opdaagt terwijl je wel had afgesproken, een wildvreemde die ineens boos op je wordt, of een aannemer die zijn afspraken niet nakomt.
Zakelijk gezien kun je denken aan een gemiste deadline, een klant die zijn contract opzegt, een collega die een te lage offerte heeft verzonden, of een waarschuwing van je directe leidinggevende over je werkprestaties.
Dit zijn allemaal zaken die we als tegenslag kunnen ervaren, maar die we niet noodzakelijkerwijs als zodanig hoeven te zien. Weerbaarheidstraining helpt ons om deze situaties vanuit een ander perspectief te bekijken en er effectiever mee om te gaan.
Wat is weerbaarheid en wat betekent weerbaar zijn?
Weerbaarheid is het vermogen om (snel) te herstellen na een tegenslag. Het is natuurlijk om emoties zoals boosheid, frustratie of verdriet te voelen na een tegenslag, maar hoe intens deze emoties zijn en hoe lang je ze bij je draagt, hangt af van je weerbaarheid.
Als je vermindert weerbaar bent - en in dat geval kan een weerbaarheidscoach je goed helpen - dan voel je de emotie heel intens en kan deze ook heel lang aanhouden. Soms zelfs jaren!
Zoals je hiervoor kon lezen, zijn er grote en impactvolle tegenslagen en minder grote tegenslagen die eigenlijk helemaal geen impact op je gemoedstoestand hoeven te hebben
Ik zat laatst naast een vrouw op een terrasje een kopje koffie te drinken en dat wilde zij ook, was het niet dat ze per ongeluk haar kopje omver stootte. Al vloekend en tierend pakte ze een doekje uit haar tas om de paar gemorste druppels van haar rok te vegen en de volle 30 minuten dat ik daar zat, kon er geen lach meer van haar gezicht af. Je zou maar 30 minuten chagrijnig zijn omdat je een kopje koffie omstoot!? :)
Aan de andere kant is het overlijden van een dierbare natuurlijk een verschrikkelijke ervaring waar je heel verdrietig over kunt zijn en dat gevoel kan ook heel lang aanhouden. Hoe lang je daar zo intens verdrietig over wilt zijn, is helemaal aan jou, maar de vraag is hier vaak of de emotie jou heeft, of dat jij de emotie hebt. Als de emotie jou heeft, en heel lang aanhoudt, is het misschien tijd om hulp te zoeken bij een ervaren coach, want we zullen toch moeten leren leven met het gemis.
Emoties moeten in verhouding staan tot de gebeurtenis
Weerbaarheid zorgt ervoor dat je emoties en de duur dat je deze ervaart in verhouding staan met de gebeurtenis. Minder weerbare mensen zullen bijvoorbeeld heel boos kunnen reageren op feedback of iemand die per ongeluk tegen hun karretje aanstoot in de supermarkt. Alsof de wereld vergaat!
Ze kunnen als het ware hun emoties niet reguleren en dat kan tot vervelende escalaties leiden. Toen mijn coach mij vroeg of ik een weerbaarheidscursus wilde volgen was dit ook precies de reden. Ik kon wel met grote tegenslagen omgaan, maar het waren juist de kleine dingen waar ik enorm boos of opgewonden over kon worden. Zowel privé als zakelijk. Iemand hoefde maar potentieel een deadline in gevaar te brengen en die persoon zou een maand later nog weten dat dit niet de bedoeling was!
Wat zijn de gevolgen van vermindert weerbaar zijn?
Mijn coach grapte dat weerbaarheid voorkomt dat je ziek wordt, maar daar zit wel een kern van waarheid in. Continue over alles zomaar boos en gefrustreerd raken kan uiteindelijk leiden tot fysieke klachten, maar dan moet je het wel heel bont maken.
Verminderde weerbaarheid kan tot de volgende problemen leiden:
Moeizame relaties en vriendschappen
Moeizame samenwerkingen met collega’s
Veel stress en frustratie
Verhoogd risico op burn-out
Fysieke klachten zoals hoofdpijn of maagproblemen
Slaapproblemen of vermoeidheid
Verminderd zelfvertrouwen en zelfbeeld
Moeite met het nemen van beslissingen
Verhoogde gevoeligheid voor angst en depressie
Wat kun je doen om meer weerbaar te worden
We weten allemaal dat als we honger hebben of te weinig hebben geslapen, dat we dan iets meer prikkelbaar kunnen worden. Gezonde voeding, voldoende nachtrust en matig alcoholgebruik zijn dan ook fundamenten om je weerbaarheid niet te ondermijnen. Maar weerbaarheid is ook een mentaal proces.
Weerbaarheid coaching is een manier om hier alles over te leren, maar ik zal een begin maken met de theorie achter weerbaarheid.
Betekenis geven
Wij mensen moeten ergens betekenis aan geven. Het lijkt soms wel eens alsof alles een betekenis heeft, maar denk eens aan het volgende. Stel jezelf eens een kopje voor. Wedden dat jij op dit moment een ander kopje in je hoofd hebt, dan ik terwijl ik dit schrijf? Vervolgens kan dat een kopje voor jou om uit te drinken zijn, maar voor mij om mijn vers geplukte bloemen in te zetten waardoor het een vaas wordt. De betekenis van een object of event staat dus nooit vast en bepalen wij zelf.
Stel je ziet iets verderop op straat een moeder met haar vlakke hand haar kind op de billen slaan. Wat betekent dat voor jou?
Het zou kunnen zijn dat je kindermishandeling zegt, of je noemt het een reprimande.
Ik noem het een moeder die gelukkig net op tijd een grote wesp wist dood te maken die in het bloesje van haar kind wilde kruipen.
Ofwel, we weten het niet tot we het vragen.
Groter of kleiner maken
Naast dat we ergens betekenis aan geven, maken we een event of object groter of kleiner en zelfs belangrijk of minder belangrijk.
De moeder die haar kind op de billen sloeg, kunnen we als volgt benoemen:
Een verschrikkelijk mens die snoeihard haar kind afstraft.
Een moeder die heel hard op de billen van haar kind slaat.
Een moeder die haar kind een corrigerende tik geeft.
Een bezorgde moeder die haar kind een kleine correctie geeft.
Over deze bovenstaande betekenissen kunnen we ook nog een laag leggen die betrekking heeft op hoe belangrijk we iets vinden.
Dat een moeder haar kind slaat vind ik verschrikkelijk!
Dat haar moeder haar kind corrigeert is belangrijk omdat deze anders later kan ontsporen.
Hoe andere moeders hun kinderen opvoeden is niet mijn probleem.
We hebben de keuze om iets groot of klein te maken met woorden en belangrijk of minder belangrijk te maken door hiervoor te kiezen. Dat vraagt alleen om een pauze tussen het moment dat er iets gebeurt en het moment dat je er betekenis aan geeft en dat vraagt vaak om oefening.
We zijn namelijk gewend om direct ergens betekenis aan te geven en het kost soms moeite om die betekenis uit te stellen.
Ik zal je tot slot een voorbeeld geven wat ik vroeger dacht over een collega die potentieel een deadline in gevaar bracht en waarom het maar goed was dat ik die weerbaarheid cursus ben gaan doen:
“Wat een ongelovelijke onverantwoordelijke idioot die mijn hele onderneming en daarmee mijn bestaansrecht in gevaar brengt door zo ongelovelijk onnozel de deadline in gevaar te brengen en daarmee de klant ontzettend in problemen brengt, mij ontzettend in verlegenheid brengt en misschien wel de hele reputatie van onze fantastische reclamebureau in gevaar brengt.”
Best knap dat ik toen een deadline - die niet eens echt in gevaar was - voor een stapeltje nieuwe enveloppen ter waarde van nog geen 50 euro, zo enorm groot kon maken. Dat is precies wat minder weerbare mensen doen. Ze maken van een mug een olifant.
Weerbaarheids Coaches en Coaching
Met meer dan 20 jaar ervaring in coaching help ik ondernemers en executives in Amsterdam en omstreken om hun weerbaarheid te vergroten. Wassili Zafiris, een senior coach die mij destijds heeft geholpen en mede heeft opgeleid, ondersteunt naast ondernemers en executives ook consumenten. Een andere deskundige op het gebied van weerbaarheid is Aranka van der Pol van JungleBirds, die eveneens uitstekende ondersteuning kan bieden.
Veelgestelde Vragen over Weerbaarheid en Coaching
Wat is weerbaarheid precies?
Weerbaarheid is het vermogen om snel te herstellen van tegenslagen. Dit houdt in dat je adequaat kunt reageren op zowel kleine als grote uitdagingen in het leven, zonder dat deze je langdurig uit balans brengen.
Waarom is een weerbaarheidscoach belangrijk?
Een weerbaarheidscoach helpt individuen hun emotionele en mentale veerkracht te versterken. Dit betekent hulp bij het ontwikkelen van vaardigheden om beter om te gaan met stress, tegenslagen en uitdagingen, zowel in privé- als in professionele situaties.
Hoe kan weerbaarheidscoaching mij helpen in het dagelijks leven?
Weerbaarheidscoaching biedt technieken en inzichten om effectiever om te gaan met dagelijkse stressoren zoals conflicten, deadlines en persoonlijke relaties. Het helpt je ook beter te reageren op onverwachte gebeurtenissen en veranderingen.
Kan iedereen baat hebben bij weerbaarheidscoaching?
Ja, iedereen kan baat hebben bij weerbaarheidscoaching. Of je nu worstelt met grote levensgebeurtenissen of je wilt beter omgaan met alledaagse frustraties, coaching kan je helpen je aanpassingsvermogen en veerkracht te vergroten.
Wat zijn enkele specifieke technieken die gebruikt worden in weerbaarheidscoaching?
Technieken kunnen variëren van mindfulness en meditatie tot cognitieve gedragstherapie en emotionele intelligentie training. De specifieke technieken hangen af van de behoeften van de individu en de stijl van de coach.
Hoe lang duurt een gemiddeld coachingtraject voor weerbaarheid?
De duur van een coachingtraject kan variëren afhankelijk van de persoonlijke doelen en de complexiteit van de problemen waar een individu mee kampt. Dit kan variëren van één tot een paar sessies of het doorlopen van een weerbaarheids training.
Zijn er wetenschappelijke bewijzen die de effectiviteit van weerbaarheidscoaching ondersteunen?
Ja, er is toenemend wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat technieken gebruikt in weerbaarheidscoaching, zoals mindfulness en cognitieve gedragstherapie, effectief zijn bij het verminderen van stress en het verbeteren van emotionele en mentale gezondheid.
Wat zijn de meest voorkomende misvattingen over weerbaarheid?
Een veelvoorkomende misvatting is dat weerbaarheid betekent dat je geen emoties voelt of toont. In werkelijkheid gaat weerbaarheid over het effectief beheren en uiten van emoties op een gezonde manier.
