Vorige maand bereikte mij het trieste nieuws dat er bij twee dames die ik goed ken en ook nog vriendinnen van elkaar zijn, een hersentumor ontdekt is. Een hiervan is vorige week overleden en de ander heeft nog maximaal 2 a 3 maanden te gaan. Ze zal hierbij 2 puberende kinderen achterlaten.
Ik kom op een leeftijd waarbij ik helaas vaker mee zal maken dat er mensen uit het leven gerukt worden. Het is nu eenmaal niet iets waar we controle over hebben. Maar wat ligt eigenlijk wel binnen onze controle en wat is het verschil tussen invloed ergens op hebben en ergens controle over hebben?
De stress van control freaks
Ik ken mensen die zowel zakelijk als privé alles wat los en vast zit onder controle willen houden. Sommige hiervan zijn zo erg een controlfreak dat ik vermoed dat waar ze geen controle over hebben ze een verzekering voor afsluiten en die verzekering ook nog eens verzekeren.
Ze vergeten hierbij dat we alleen controle over onszelf hebben en door onze acties en spraak hooguit invloed kunnen uitoefenen op andere, mogelijke gebeurtenissen en onze omgeving. Bij het oversteken van een drukke straat oefen je invloed uit of je overreden wordt of niet door goed naar links en rechts te kijken. Maar je hebt geen controle over die snelheidsmaniak die ineens de bocht om komt scheuren en je alsnog over rijdt.
Dit soort mensen lopen voortdurend met stress in hun lijf en onderzoek toont aan dat juist stress de grootste veroorzaker van hart- en vaatziekten is en zelfs mogelijk andere nare ziektes kan veroorzaken. Sta je daar je hele leven bij het oversteken suf te wachten tot je ‘zeker’ bent dat het veilig is, en dan sterf je op je eind veertigste aan een hartaandoening.
Waar hebben we wel controle over?
We hebben volledige controle over alles wat wij zelf zeggen, doen, geloven, de emoties die we ervaren, de doelen die we stellen, de energie die we ergens aan geven, de weerbaarheid die we tonen en de grenzen die we stellen. Al het andere ligt niet binnen onze controle en als we gaan geloven dat dit wel zo is, dan krijgen we stress.
Controle over wat we zeggen
Ik heb een vriendin gehad die altijd het laatste woord wilde hebben. Zeker als we een meningsverschil hadden. Het is niet voor niets een ex-vriendin zul je begrijpen. Haar redenatie hierover was dat ze wel iets terug moest zeggen, want ik had immers ook gereageerd. Alsof zij geen zeggenschap had over wanneer ze wel of niet iets zegt. Stil zijn is ook een keuze en in principe heeft iedereen vanaf een jaar of 5 en ouder hier volledige controle over.
Controle over wat we doen
Er is werkelijk niemand op aarde die met alleen een stem jouw je arm kan laten bewegen als je dat niet wilt. Jouw lichaam is van jou en jij bepaalt wat je daar mee doet. Ik kom zelf uit Amsterdam en hier zijn wijken waar mensen uit andere landen geloven dat als je ze verkeerd aankijkt, ze je een dreun moeten verkopen.
Ze zijn er werkelijk van overtuigd dat ze daar niets aan kunnen doen en dat hun vuistslag op mijn neus het gevolg is van hoe ik kijk of wat ik zeg. Ik weet niet wat voor drugs je moet gebruiken om dit te geloven, maar normale mensen hebben 100% controle over hun complete lichaam, inclusief hun vuisten.
Controle over wat je gelooft
Natuurlijk is er druk vanuit de media en krijg je suggesties over wat je kunt geloven en denken door alle vormen van informatie die je tot je neemt. Maar het is nog altijd jij die bepaalt om iets te gaan geloven. Al helemaal als het gaat over wat je gelooft dat iets betekent. Geloof je dat iemand die per ongeluk een leugentje vertelt een leugenaar is of geloof je dat de overheid dit zonder schroom je wekelijks voorliegt het beste met je voor heeft? Iets geloven is een keuze die we maken en waar we controle over hebben.
Controle over je emoties
Veel mensen die ik coach of begeleid hebben veel moeite om te beseffen dat je volledige controle over je emoties hebt. Ze zien een direct verband tussen een gebeurtenis en de plotselinge emotie die ze daar bij krijgen. Alsof de emotie zomaar aan komt waaien en daar niets aan vooraf gaat. Emoties zijn namelijk een direct gevolg van welke betekenis je iets geeft en wat je associeert met de gebeurtenis.
Is de dood iets verschrikkelijks of gaat de persoon naar een mooiere plek in de hemel? Betekent het overlijden van iemand een gemis, een oneerlijk iets of associeer je het met de jaargetijden waar de blaadjes aan de bomen komen en gaan? Wat jij gelooft bepaalt je emotie en daarmee heb je, al is het indirect, 100% controle over je emoties.
Controle over de doelen die je stelt
Ik ben al van jongs af aan ambitieus en soms zelf ook een beetje competitief. Ik wilde het hardste kunnen hardlopen tijdens de hockeywedstrijd en schreef mijn eerste ondernemingsplan toen ik 15 was. Onbewust wist ik dat ik mezelf die doelen voor kon nemen en daar dan ook naar moet handelen. Ofwel, als ik het hardst van iedereen wil kunnen rennen, moet ik daarvoor trainen. Of ik dan ook de snelste zou worden, zijn of blijven, liet ik toen al los. Ik besefte dat ik alleen controle heb over de doelen die ik stelde.
Controle over de energie die je ergens in steekt
Het is jij die voor de volle 100% bepaalt of je nog energie in je partner steekt en bij elkaar blijft of niet. Zelfs als je kinderen hebt en je geen plek hebt om te wonen, kun je jouw energie steken in hoe je het nog even uit houdt of je energie steken in hoe je - al is het maar tijdelijk - een andere opvang vindt. Onze energie is van ons en die kan niemand ons afpakken. Ook niet als we iets vervelend horen en we ons daar droevig over voelen, want dan nemen we geen controle over onze emoties.
Controle over onze weerbaarheid
Weerbaarheid is het vermogen om op te veren bij tegenslagen. Het kan zijn dat je veel tegenslagen hebt moeten overwinnen, maar bij de mensen die ik coach waren veel van hun tegenslagen helemaal nooit gebeurd. Dat komt niet omdat de gebeurtenis die ze als tegenslag ervaren niet gebeurde, maar ze konden er een andere betekenis aan geven.
Dat ex-vriendje dat spontaan met de relatie stopte was geen tegenslag, het was het moment dat haar ogen open gingen dat de relatie helemaal niet goed in elkaar zat en ze helemaal niet bij elkaar paste. Weerbaarheid wil niet zeggen dat je nooit iets mag voelen, maar dat je gebeurtenissen in het juiste perspectief kunt zien en daar heb jij 100% controle over.
Controle over de grenzen die we stellen
Ik ken veel mensen die maar heel weinig gebruik maken van de grenzen die ze mogen stellen. Weer andere denken dat ze grenzen stellen, maar spreken dat zo onhandig uit dat de ander hier geen boodschap aan kan hebben.
Als je tegen je partner zegt: “Ik vind het soms niet zo leuk dat je me weinig aandacht geeft, maar ik begrijp dat je druk bent hoor”. Dan is dat geen grenzen aangeven. De ander kan niet raden dat je de grens stelt dat je aandacht nodig hebt omdat je jouw interesse anders in de relatie verliest. Als je dat zou zeggen, is het helder en heeft je partner een keuze.
Waar hebben we geen controle over?
Eigenlijk hebben we over alles wat hierboven niet genoemd staat geen controle, maar om het specifiek te maken gaat dit om het verleden en de toekomst, de uitkomst van je effort, wat anderen zeggen, wat anderen doen, wat anderen denken en wat anderen geloven.
Geen controle over het verleden en de toekomst
Dat we het verleden niet meer kunnen veranderen zijn de meeste mensen het wel over eens, maar ook over de toekomst hebben we geen controle. We kunnen wel van alles doen en ons voornemen om zo veel mogelijk invloed op de toekomst uit te oefenen, maar we hebben er geen controle over. Een dame die ik ken was van jongs af aan druk in de weer met studeren zodat ze ooit op een dag fysiotherapeut kon worden.
Dat was haar grootste droom. Cum laude afgestudeerd kreeg ze direct een baan aangeboden, maar ze besloot voor aanvang van de baan nog even een weekje naar Griekenland te gaan. Daar werd ze gestoken door een bepaald soort mug, waardoor ze na een lang ziektebed verlamt werd en de rest van haar leven in een rolstoel terechtkwam. Je hebt geen controle over wat het leven je te bieden heeft.
Geen controle over de uitkomst van je effort
Je kunt je van alles voornemen en je 100% inzetten, maar niemand heeft controle over de uitkomst van die effort. Je koopt voor Valentijn een leuk cadeautje voor je partner, reserveert een restaurant voor een romantisch etentje en terwijl je aan belt zie je door het raam dat al je moeite voor niets geweest is omdat je jouw partner zoenend met een ander op de bank ziet zitten. We kunnen ons best voor iets of iemand doen, maar je weet nooit wat het resultaat of effect hiervan is.
Geen controle over wat anderen zeggen
Er zijn mensen die graag willen dat anderen precies zouden zeggen wat zij zouden willen. Sommigen willen zelfs het liefst dat het ook gezegd wordt op een stijl die hen bevalt. Zeker als het gaat om feedback willen mensen het liefst dat dit in een op hun behapbare stijl gezegd wordt. Maar zo werkt de wereld niet. Wij hebben geen enkele controle over wat en hoe iemand iets zegt en zouden dat ook helemaal niet moeten willen. Je wilt toch ook niet dat een ander bepaald wat jij zegt en hoe je dat zegt?
Geen controle over het gedrag van anderen
Wat een ander doet of juist niet doet is iets waar wij geen enkele controle over hebben. Ook dit zouden we helemaal niet moeten willen, want je wilt net als bij je eigen woordgebruik toch ook niet dat iemand anders voor jou gaat bepalen hoe jij je moet gedragen?
Geen controle over wat anderen denken en geloven
Iedereen heeft er een hekel aan als er bij je wordt ingebroken. Dat gedrag is onacceptabel, maar toch zullen inbraken altijd blijven voorkomen. Er zijn nu eenmaal mensen die anders denken en een ander geloof hebben over het concept dat je met je tengels van iemands spullen afblijft. Maar in andere gevallen, als wij bijvoorbeeld iets zeggen en de ander vat dit helemaal verkeerd op, hebben wij daar helemaal geen controle over. De ander is namelijk vrij om te denken en geloven wat deze zelf wil en dat kan dan ook wel eens tot een confrontatie leiden.
